Halabardy paradne z XVII w. (nr inw. MP/AH/512 i 513)

Halabardy te są zdobione wytrawianymi kwasem wzorami, wśród których widnieje także dokładna data ich wytworzenia – rok 1676. Choć nie są to egzemplarze bojowe, to wciąż zachowują one pewne charakterystyczne cechy użytkowe. Halabardy były bronią bardzo uniwersalną i w rękach wprawnego wojownika pozwalały na finezyjną walkę z użyciem niezwykle szerokiego wachlarza bojowych technik. Konstrukcja żeleźca składającego się z trzech podstawowych elementów – toporzyska służącego do zadawania ciosów rąbanych, grotu do wykonywania pchnięć, oraz haka, lub kolca do przebijania zbroi i zahaczania części ciał lub broni przeciwnika podczas walki. Często, tak jak w przypadku widocznych tutaj egzemplarzy, posiadały one dwa stalowe wzmocnienia części drzewca. Dzięki temu ciężkie żeleźce było na nim solidnie osadzone, a na okutą część styliska można było przyjmować w razie potrzeby ciosy przeciwnika, bez obaw o uszkodzenie własnej broni.

Halabardy powstały jako odpowiedź na zapoczątkowany u schyłku XIII wieku, a przypadający w zdecydowanej mierze na XIV stulecie, rozwój elementów zbroi płytowej na terenach Europy łacińskiej. Ich formy zmieniały się z czasem i były bardzo różnorodne, jednak stale zachowywały wymienione wyżej podstawowe funkcje. Kształt żeleźca halabard doskonale sprawdzał się przeciwko rycerstwu ubranemu zarówno w kolczugi jak i w pełne zbroje płytowe. Halabardy, jako broń posiadająca długie drewniane styliska, okazały się dzięki temu niesłychanie użyteczne dla oddziałów piechoty, które narażone były na ataki ciężkozbrojnego konnego rycerstwa. Po raz pierwszy ich skuteczność na wielką skalę została udowodniona przez szwajcarską piechotę na początku XIV wieku. Broń ta tak bardzo przyjęła się w tym rejonie, że przez kolejne stulecia szwajcarscy halabardnicy byli jednymi z najbardziej cenionych europejskich najemników. Do dziś służą oni jeszcze w Watykanie jako osobista gwardia papieska.

Techniki walki za pomocą halabard zostały udokumentowane w licznych europejskich traktatach opisujących sztuki walki bronią białą. Oprócz opisów można w nich znaleźć także ryciny przedstawiające poszczególne postawy łączące się w spójny i skuteczny system walki zarówno z opancerzonymi jak i lekkozbrojnymi przeciwnikami. Doskonałym przykładem są dzieła niemieckiego fechtmistrza Hansa Talhoffera. Za młodu był on zawodowym najemnikiem, a z czasem przekwalifikował się na nauczyciela fechtunku, by uczyć możnowładców skutecznego posługiwania się różnorodnymi typami oręża.

Opracowanie: Michał Smoliński

Halapartny ceremoniální z 17. století (nr inw. MP/AH/512 i 513)

Exempláře těchto halaparten byly zdobeny vzory, mezi kterými můžeme vidět i datum jejich zhotovení – 1676, formou leptání kyselinou. Přestože se v tomto případě nejednalo o zbraně v pravém slova smyslu, i tak si zachovávaly jisté charakteristické (vojenské) rysy. Halaparty byly velmi univerzální zbraní a v rukou vycvičeného válečníka umožňovaly vést účinný boj s použitím velmi širokého spektra bojových technik. Úderná část halapartny se skládá ze tří základních prvků – čepele sekery, určené k sekání, bodce, určeného k bodání, a dalšího hrotu nebo háku, určeného k prolamování zbroje i hákování zbraní nepřítele. Často, tak jako v případě těchto exemplářů, bylo část ratiště vyztuženo ocelovými pláty, které pevně držely čepel sekery na ratišti a současně zabraňovaly poškození halapartny ze strany nepřítele během boje.

Jako válečná zbraň se halapartny začaly užívat od konce 13. a ve velké míře od 14. století v reakci na rozšíření plátové zbroje v zemích latinské Evropy. Přestože se podoba halaparten v průběhu věků měnila, jejich základní funkce zůstala neměnná. Tvar listu čepele halapartny byl dokonale uzpůsoben k boji proti rytířům jak v kroužkovém, tak plném brnění. Halapartna s dlouhým ratištěm dokázala v rukou vycvičené pěchoty účinně čelit i útokům jezdectva. Ve velké míře je vůbec poprvé začala používat švýcarská pěchota. Ve Švýcarsku se pak halapartna stala natolik oblíbenou zbraní, že v následujících staletích představovali švýcarští halapartníci nejvíce ceněné evropské žoldnéře. V současné době se můžeme se členy švýcarské gardy setkat ve Vatikánu.

Techniku boje s halapartnou máme zdokumentovánu v mnoha evropských rozpravách, popisujících umění války s chladnými zbraněmi. Kromě popisů v nich nalezneme také vyobrazení jednotlivých postav, formujících se v souvislý a účinný bojový šik jak proti nepřátelům v plné zbroji, tak proti lehkooděncům. Dokonalým příkladem jsou díla německého šermířského mistra Hanse Talhoffera, jenž se v mládí živil jako profesionální žoldnéř, časem se z něj ale stal učitel šermu v aristokratických rodinnách.

Zpracování: Michał Smoliński
Překlad: Jakub Mamula

Powrót

Projekt "Bogactwo kulturowe zabytków architektury Zlatych Hor i Prudnika / Kulturní bohatství památek Zlatých Hor a Prudniku" jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz ze środków budżetu państwa. Przekraczamy granice"