Cykl „1921 i co dalej? Polskie, niemieckie i śląskie spojrzenie na Górny Śląsk”. Część 5
Wśród nielicznych pamiątek w zbiorach naszej instytucji, które pozostały po mieszkańcach ziemi Prudnickiej z okresu walki o przyłączenie Górnego Śląska do Polski, znajdują się także odznaczenia. Spośród nich szczególnym wyróżnieniem dla Prudniczan walczących w III powstaniu śląskim, była Śląska Wstęga Waleczności i Zasług. W gronie odznaczonych znalazł się m.in. Józef Czech, którego odznaczenie mamy dzisiaj okazję zaprezentować. W prudnickim muzeum przechowywany jest także, pochodzący z 1928 roku, dyplom potwierdzający nadanie tegoż odznaczenia, który stanowi drugi dzisiejszy zabytek. Obydwie pamiątki są darem pani Walerii Nabzdyk.
Przedstawiamy dwa powiązane ze sobą zabytki: Śląską Wstęgę Waleczności i Zasług – I klasy – z gwiazdą, wraz z Zaświadczeniem potwierdzającym nadanie odznaczenia. Wstęga została nadana – jak mówi certyfikat – w roku 1921, niebawem po zakończeniu powstania, pod numerem 14188 powstańcowi Józefowi Czechowi, żołnierzowi Komp[ani] II, Baonu 7 p[ułku] p[iechoty] z adnotacją: Nadaje się prawo posiadania ŚLĄSKIEJ WSTĘGI WALECZNOŚCI I ZASŁUG ustanowionej Rozkazem NACZELNEJ WŁADZY NA GÓRN. ŚLĄSKU No 35 z dnia 5.7.21 r. jako odznaczenie za udział w walce o oswobodzenie ZIEMI GÓRNOŚLĄSKIEJ z pod jarzma pruskiej niewoli w powstaniu roku 1921.
Podpisane: Naczelny Komendant Wojsk Powstańczych [Jan] Ludyga-Laskowski.
Certyfikat wydany jest na grubym papierze z tekstem i otokami w kolorze fioletowym.
Kilka słów o samym bohaterze.
Józef Czech urodził się w Ścigowie. Był jednym z kilkuset zaprzysiężonych członków Prudnickiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. W okresie plebiscytu działał jako kurier, przewożąc dokumenty i pisma z Opola na obszar rodzimego powiatu. W czasie powstania był żołnierzem 7 Strzeleckiego Pułk Piechoty – który pierwotnie działał pod nazwą Podgrupa „Bogdan” – walczącego w ramach Grupy „Północ”. Żołnierze tej jednostki rekrutowali się z głównie z okolic Strzelec (stąd nazwa). Zadaniem zgrupowania była obrona powiatów oleskiego, lublinieckiego, tarnogórskiego i strzeleckiego. Grupa składała się z 8 batalionów, w tym z 2 złożonych z ochotników z Prudnickiego. Szlak bojowy przebyty przez nagrodzonego obejmował Izbicko – Sławięcice – Kędzierzyn i przedpola Góry Świętej Anny, co można odtworzyć na podstawie działań jednostki, w której służył.
Celem uhonorowania zasług bojowych i organizacyjnych oraz upamiętnienia wysiłku zbrojnego uczestników powstań, ustanowiona została grupa odznak, z których jedną z najważniejszych była tytułowa Śląska Wstęga Waleczności i Zasług. Odznaczenie to ustanowiono w kwietniu 1921 r. (czyli jeszcze przed wybuchem III postania, ale w czasie, kiedy decydował się los Górnego Śląska). Wydawane było przez Naczelną Komendę Wojsk Powstańczych na Górnym Śląsku i nadawane było osobom biorącym udział we wszystkich powstaniach śląskich (1919-1921). Liczba uhonorowanych powstańców nie jest znana.
Wstęga była odznaczeniem bojowym w formie wstążki. Wyróżnienie posiadało dwie klasy: wyższą I (za bezpośredni udział w walce) zaznaczoną przy pomocy małej pięcioramiennej srebrnej gwiazdki doczepionej do wstążki; II, przyznawaną za wytężoną pracę wojskową, należy rozumieć jako udział niekombatancki w powstaniu (np. w logistyce czy materialnym zaopatrzeniu wojska).
Odznaczenie początkowo miało skromną formę gładkiej wstążki orderowej o szerokości 38 mm, w kolorze jasnoniebieskim, z białymi paskami wzdłuż brzegów i czerwonymi wypustkami. Uhonorowany nosił wstążkę przetkniętą przez drugą dziurkę munduru. Wraz z odznaką wręczano ozdobny dyplom (o wym. 16,9 × 24,4 cm) lub legitymację potwierdzającą posiadanie odznaczenia. Odznaka, nadawana była do 1924 roku. Trzy lata później Górnośląska Komisja Odznaczeń ustanowiła Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi, który poniekąd był – ze względu na liczne podobieństwa – kontynuacją Wstęgi (wstążka była identyczna). Jako bojowe wyróżnienie państwowe, Krzyż został zatwierdzony przez władze II Rzeczypospolitej w 1931 r. Józef Czech za swoje zasługi został także nagrodzony również i tym odznaczeniem. Ponadto był wyróżniony Krzyżem Kawalerów Orderu Odrodzenia Polski. Jego nazwisko widnieje oprócz tego w Encyklopedii Powstań Śląskich.
Zabytki zostały ofiarowane Muzeum przez Walerię Nabzdyk.
oprac. Sebastian Mikulec
Publikacja: Piątek, 30 kwietnia 2021r. godz.:08:59.
